Stefan krijgt wekelijks wel de vraag voor een interview van een tijdschrift of krant. De stijgende energieprijzen zijn dan ook een hot topic. Politici buigen zich over het vraagstuk hoe we de energiefactuur betaalbaar kunnen houden. Ondertussen krijgen velen koude rillingen als ze de jaarrekening van hun energieverbruik in de bus krijgen of als ze een verveelvoudiging van hun voorschotfactuur gepresenteerd krijgen. Hoog tijd dus om meer uitleg te vragen aan onze collega, die al jaren de energieproblematiek op de voet volgt en bezieler is van het project Papillon.
Wat zijn de oorzaken voor de historisch hoge energieprijzen?
De elektriciteitsprijzen en die van aardgas worden internationaal bepaald. Er bestaat een beurs waar leveranciers energie aankopen. Het gaat dus om een spel van vraag en aanbod. Tijdens de Lock downs was aardgas bijvoorbeeld zeer goedkoop, maar nu de economie aanzwengelt (ook wereldwijd) stijgt de prijs van aardgas. Ook de geopolitieke problemen tussen Rusland en Oekraïne spelen mee. Rusland als Europa’s grootste maar onzekere leverancier zorgt er mee voor dat de prijs internationaal nog verder stijgt. Daarnaast is er ook internationaal een hogere Co² heffing waardoor klimaatonvriendelijke oplossingen duurder worden. Onze elektriciteitsprijs wordt mee bepaald door de hoogte van de gasprijs. Waardoor niet alleen aardgas duurder wordt maar dus ook elektriciteit. Je merkt het: veel zaken waarop België of Vlaanderen weinig tot geen vat op heeft.
Leer meer over de internationale oorzaken van de forse prijsstijging.
Welke gevolgen zie je als opbouwwerker op het terrein?
We zien dat iedereen of het nu om mensen met lage inkomens gaat of niet, zich zorgen maakt om de betaalbaarheid van energie. Ikzelf werk nu 9 jaar rond het thema ‘energie’ en voordien was de betaalbaarheid vooral een zaak voor mensen met lage inkomens. Maar intussen is iedereen er mee geconfronteerd.
Een geluk bij een ongeluk is dat de federale regering begin vorig jaar besloot om op een jarenlange eis van SAAMO (en anderen) in te gaan. Het sociaal tarief energie wordt toegekend aan iedereen onder een bepaalde inkomensgrens (de rechthebbenden verhoogde tegemoetkoming). Dit tarief zorgt gewoonlijk al voor een betaalbare energiefactuur maar beschermt nu ook tegen de exploderende prijzen. De uitbreiding van de doelgroep telde tot eind maart en werd recent verlengd tot eind juni. Een broodnodige maatregel, het is een buffer tegen energiearmoede.
Toch merken we dat voor sommigen zelfs dit sociaal tarief nog te hoog is. Voor mensen in een schuldenregeling bijvoorbeeld die enkele tientallen euro’s leefgeld krijgen.
Ik kom in huizen waar het 17 graden warm is en mensen dus niet durven verwarmen uit angst voor een hoge afrekening. Ik hoor dat mensen enkel verwarmen als de kinderen op bezoek komen. Veel mensen, ook uit de middenklasse, schakelen over naar andere verwarmingsbronnen, zoals hout en pellets.
Wat raad je mensen aan om te doen bij buitensporige energiekosten?
Aan de stijging van de energieprijzen kan je zelf niks doen. Wat je wel in de hand hebt is hoeveel energie je verbruikt en welk contract je hebt. Bij het eerste bedoel ik zeker niet dat mensen maar in de kou moeten zitten of een extra dikke trui moeten aantrekken.
Weinig mensen zijn zich echter bewust van de energieverslinders die ze in huis hebben. Je zou verschieten hoeveel elektriciteit die oude diepvries verbruikt, die elektrische bijverwarming in de badkamer of je halogeenspotjes.
10 halogeenspotjes 8 uur laten branden kost je aan de huidige tarieven 2 euro per dag. Vervang die door hun LED-variant en je betaalt 0,2 euro.
We raden mensen aan om hun laatste jaarafrekening eens te bekijken. Een gemiddeld Vlaams gezin verbruikt 3500 kWh elektriciteit en 23260 kWh aardgas. Wie dus meer verbruikt, denkt best eens na waar dat extra verbruik zit. Soms kan je er natuurlijk ook niks aan doen, zeker niet als huurder. Heb je bijvoorbeeld een huis waar de warmte door kieren en gaten weglekt dan is een hoog verbruik normaal.
Je kan je verbruik bijhouden via bijvoorbeeld www.energieid.be of via een papieren meterkaart. Zo krijg je inzicht in je eigen verbruik. Investeren in energiebesparing brengt dus geld op, nu meer dan ooit. Of het nu in isolatie of zonnepanelen is. Niet iedereen beschikt echter over deze mogelijkheden. Daarom is het belangrijk dat de verschillende overheden van ons land dit mogelijk maken en ook massaal investeren in sociale woningbouw.
Als je leverancier je voorschot verhoogt kan je via de V-test nakijken of dat voorschot correct is of uit de duim gezogen. Op deze vergelijkingssite van de overheid kan je je verbruik ingeven (laatste jaarafrekening) en zie je wat een nieuw contract kost. Deel deze som door 12 en je komt aan een ruw maandelijks voorschot. Het klopt niet volledig maar het is een indicatie. Vraagt je leverancier veel meer, dan ben jij misschien de bankier van je leverancier. Op diezelfde site kan je overigens ook kijken of je huidige leverancier niet een voordeliger contract heeft of misschien heeft een andere leverancier een goedkoper contract.
Mensen met moeilijkheden om de factuur te betalen, neem a.u.b. contact op met je leverancier om een haalbaar afbetaalplan af te spreken. Wanneer dat niet lukt, neem dan contact op met het energieloket in je gemeente of zet de stap naar het OCMW.
Wat kan of moet de politiek doen?
Het is goed dat de federale regering inziet dat de uitbreiding van doelgroep sociaal tarief verlengd moet worden tot eind juni. Vanuit SAAMO roepen we de federale regering op om deze uitbreiding structureel te maken. De mensen met de laagste inkomens moeten beschermd worden tegen energiearmoede, de coronamaatregel moet structureel beleid worden.
Het feit dat de federale maatregelen automatisch bij de mensen zullen terecht komen is ook een goede maatregel. We merken immers dat de non-take up van maatregelen bij de laagste inkomens groter is dan bij hogere inkomens.
De andere maatregelen zorgen al of niet voor een tijdelijke verlichting maar vragen een structurelere aanpak.
SAAMO vraagt de beide regeringen in dit land (federaal en Vlaams) om werk te maken van een blijvende slankere elektriciteitsfactuur. Bekijk wat hoort en vooral wat niet hoort in de elektriciteitsfactuur. De tijdelijke BTW-verlaging lost dit niet op. Het debat over de samenstelling van de factuur moet verder gezet worden.
De 100 euro verwarmingspremie zal zeer verschillend ontvangen worden. Voor tweeverdieners in een goed geïsoleerde woning is dit een mooi bedrag, maar voor mensen net boven inkomensgrens verhoogde tegemoetkoming in een niet-energiezuinige woning die hun voorschotfactuur verdrievoudigd zien, is dit onvoldoende om hen te besparen van financiële kopzorgen. Vanuit SAAMO vrezen we dan ook dat vooral de mensen zonder al te veel financiële reserve de volgende maanden bij hulpverlening zullen moeten aankloppen.
Het is en blijft dan ook hoogstnoodzakelijk dat ook de Vlaamse regering maximaal blijft inzetten op een betaalbare, kwaliteitsvolle woningkwaliteit. Dit in de eerste plaats door massaal te investeren in sociale woningbouw maar ook door de private huurmarkt niet te vergeten.
Daarnaast nogmaals de oproep dat mensen met budgetmeter aardgas deze week nog langs gaan bij hun plaatselijk OCMW. Ook voor hen stegen de kosten maar bestaat er een Vlaamse tussenkomst: de minimale levering aardgas. Vraag ze aan. Het kan en zal een verschil maken.
Voor wat kan men terecht bij de energiewerkers van SAAMO ?
Mensen kunnen ons altijd bellen voor advies, om hen op de goede weg naar concrete hulp te zetten. Zo krijg ik regelmatig telefoon van mensen die me vragen hoe dat nu zit met die minimale levering aardgas en wat ze moeten doen om die te krijgen. Voor sociaal werkers maakten we in het verleden concrete tools die hen helpen om hun cliënt te begeleiden. Momenteel werken we aan een update van deze tools en die zullen we dan ook binnenkort samen met de VVSG weer verspreiden.
Lokale besturen kunnen ons aanspreken om samen te kijken hoe ze lokaal energiearmoede en de vele vragen van burgers kunnen aanpakken. We roepen hen alvast op om lokaal overleg te houden met de gemeentediensten, het OCMW, het lokaal energiesnoeibedrijf, de welzijnsorganisaties, enzovoort. Om af te stemmen hoe ze de hulpvragen gezamenlijk zullen aanpakken.
Vanzelfsprekend blijven wij vanuit SAAMO ook wegen op de Vlaamse en federale beslissingen inzake energie en de aanpak van energiearmoede. Want het recht op energie is nog lang niet voor iedereen gegarandeerd.