“De muren waarop mensen met een migratieachtergrond botsen mag je niet uit de weg gaan. Net zomin mag je de moeilijkheden, angst en rouw van de witte bevolking negeren”, zegt Hilde Verschaeve, opbouwwerker voor SAAMO Oost-Vlaanderen in Denderleeuw. Ze bouwde het project ‘Toe_Komst’ uit. Een project met als doel plek creëren voor mensen met een migratieachtergrond én de brug slaan naar de geboren en getogen Denderleeuwenaar, die de lokale samenleving zag veranderen.
Dinsdagavond 30 april. Pijltjes met ‘Samenwijzer’ wijzen naar de turnzaal van een Denderleeuwse basisschool. Mensen komen mondjesmaat binnen. Jong en oud, wit en zwart: de groep van een dertigtal Denderleeuwenaars is divers. En dat is niet toevallig. “Tien mensen met een migratieachtergrond kregen de opdracht om iemand met een andere achtergrond uit te nodigen”, zegt opbouwwerker Hilde. “Het begon in januari en we gaan door tot en met juni. Elke maand nodigen alle deelnemers iemand nieuw uit. Met een steeds groter en diverser wordende groep gaan we via een aantal methodieken het gesprek aan over samenleven in diversiteit in Denderleeuw. Over wat goed is, wat niet goed is en waarvan we dromen.”
Bruggen bouwen
Delfine is één van de deelnemers. Zij is een nieuwkomer in Denderleeuw. Ze woont er intussen twee jaar, maar komt uit Gooik en woonde een tijdje in Brussel en in Gent. Ze kreeg een uitnodiging voor Samenwijzer via een voetbalvriend van haar man. “Mensen in Denderleeuw voelen zich niet altijd veilig. Dat wordt volgens mij soms versterkt door de manier waarop we naar elkaar kijken. Daar had ik een interessant gesprek over. Ik denk dat zo’n gesprek kan helpen om bruggen te bouwen. De mensen die op deze activiteit afkomen zijn natuurlijk al vrij open minded, maar toch denk ik dat het van beide kanten je blik verruimt. Volgende keer kom ik terug.”
“Onze focus ligt zeker ook op wat we fijn vinden aan Denderleeuw”, zegt Hilde. “Als we starten met een rondje waarin ik vraag naar ieders favoriete gebouw of favoriete activiteit in Denderleeuw, dan komen de positieve verhalen zo naar boven.”
Als het tijd is om van gesprekspartner te wisselen, zet Hilde muziek op. Ze vroeg de deelnemers op voorhand naar hun favoriete muziek. Uit de boxen spat de nieuwste van Beyoncé. Enkele vrouwen slaan spontaan aan het dansen.
Racisme doet pijn
Celeste is er ook bij. Zij woont al 26 jaar in Denderleeuw, maar komt uit Ecuador. “Ik herinner me dat ik hier net was en de bus opstapte. Ik ging zitten, waarna een vrouw snel haar tas steviger vastpakte. Zo’n voorval hakt erin. Dat doet pijn. En zo heb ik nog talloze voorbeelden.”
“Ik vind Samenwijzer een goed project. Ik vind het belangrijk dat mensen die hier al lang zijn en mensen die nieuw zijn met elkaar in gesprek gaan. Ik voer die gesprekken ook buiten deze groep. Onlangs vroeg een man me waarom ik naar België was gekomen. Ik vertelde hem mijn persoonlijke verhaal en daardoor begreep hij me beter. Ik zeg ook altijd dat veel buitenlanders goede mensen zijn en dat er in België even goed slechte mensen zijn. Mensen begrijpen dat.”
Doorgaan tot we samenzijn
Op het einde van de avond gaan de deelnemers het podium in de turnzaal op. Met een professionele muzieklerares oefenen ze een lied in. ‘We zullen doorgaan tot we samenzijn’ in de versie van muzikant Stijn. “Ik hoop dat we dat nummer in september kunnen brengen op een verbindend feest voor alle Denderleeuwenaars”, zegt Hilde. “Met verschillende inwoners van goede wil bekijken we hoe we zo’n feest kunnen organiseren.
Van polarisering naar convivialiteit
“In 20 jaar tijd is Denderleeuw veranderd van een gemeente zonder diversiteit naar een gemeente met 30% mensen met een migratieachtergrond”, zegt Hilde. “Je kunt niet anders dan daar aandacht voor hebben. Mensen hoeven niet allemaal vrienden te worden. Maar wil je een sterke samenleving, dan moeten mensen vanuit een zekere openheid voor de ander naast elkaar kunnen leven. Die openheid impliceert respect en vriendelijkheid, van waaruit ook onbegrip en problemen kunnen worden benoemd. Dat is nu niet het geval en dat voedt extreemrechts, wat de samenleving nog meer ontwricht.”
“Volgens mij bekom je die convivialiteit alleen als je ook als bestuur openheid en respect aan de dag legt ten aanzien van al je inwoners. Zorg dat je als gemeente met 30% inwoners met migratieachtergrond volle bak inzet op een diversiteits- en participatiebeleid. De voorbije jaren werden die 30% en hun verenigingen amper betrokken bij het gemeentelijke reilen en zeilen. Daarnaast voelen ze zich niet echt aangesproken door de vaak eenzijdige programmatie bij activiteiten en festiviteiten in de gemeente.”
Hilde benadrukt graag dat uit een analyse van de context in 2020 bleek dat er onder Denderleeuwenaars met een migratieachtergrond wel veel energie was om aan de Denderleeuwse samenleving te participeren. Daarom startte ze het project ‘Toe_Komst’, dat na twee jaar een vaste kern van een vijftiental ‘toekomers’ telt. Hun roots liggen in Congo, Nigeria, Togo, Marokko, Ecuador,… Samenkomen, samen deelnemen aan activiteiten, samen nadenken over hun situatie en met ideeën naar buiten komen versterkte hun positie en hun vertrouwen.
“Ik krijg al eens de opmerking dat de groep niet inclusief is. Maar bekijk het zo: soms moet je de grotere planten even weghalen, zodat de andere planten door meer licht en aandacht de kans krijgen om te groeien.”
Tal van gesprekken, bijeenkomsten, workshops, lezingen en deelnames aan gemeenteraden later was begin 2024 dus het moment waarop Hilde actie ondernam om de brug te slaan tussen Denderleeuwenaars met en zonder migratieachtergrond. “Dat is het uiteindelijke doel: minder polarisering, meer verbinding en vooral meer convivialiteit.”