Elf miljoen euro aan onbetaalde schoolfacturen, dat bracht het gemeenschapsonderwijs aan het licht. Het debat over betaalbaar onderwijs is terug van nooit weggeweest. Hoog tijd dat alle scholen een structureel kostenbewust beleid gaan voeren.
Het Netwerk tegen Armoede, SAAMO, Welzijnszorg, Levl, de Gezinsbond, vzw Krijt, de Vlaamse Scholierenkoepel en academici Ides Nicaise en Michel Vandenbroeck zetten zich in om gezinnen in armoede en scholen te ondersteunen in de strijd voor betaalbaar onderwijs voor iedereen. Zij verenigen zich in deze tekst om het debat actueel te houden. Zolang er leerlingen zijn die niet volledig kunnen participeren aan het onderwijsaanbod van onze scholen als gevolg van armoede, is dit een thema dat nooit uit ons bewustzijn mag verdwijnen.
Ongelijkheid rechttrekken via school
Kinderen worden nu eenmaal in een brede waaier van gezinnen geboren. Hun startposities in het leven zijn niet dezelfde. Sommigen hebben financieel goed gestelde ouders, sommigen ouders die onder of net boven de armoedegrens moeten zien te overleven. Gelijke onderwijskansen betekent dat wij als samenleving ijveren om deze ongelijkheid bij de start zoveel mogelijk recht te trekken in onze scholen. Dat is een taak van ons allen, beleid, directies en leerkrachten, organisaties die rond scholen staan om hen te ondersteunen in hun ingewikkelde taak.
Weg met dure hand- en invulboeken
Maar hoe doen we dat? Dat is de hamvraag. We verwachten van het beleid dat het niet langer toelaat dat duizenden leerlingen het schooljaar starten zonder de nodige leermiddelen als gevolg van armoede. Het postcoronaprobleem, waarbij ouders zowel digitale leermiddelen moeten betalen als dure hand- en invulboeken, moet opgelost worden. Kwaliteit en toegankelijkheid van leermiddelen moeten primeren boven het huidige winstmodel.
“Vroeger ging het toch veel makkelijker en beter. De school deed het zelf, iedereen had boeken. Je huurde ze, dat was veel goedkoper. Maar nu, met al die invulboeken. En dan nog via een boekenleverancier. Die uitgeverijen en leveranciers willen geld verdienen. En ondertussen kunnen meer en meer ouders de factuur niet meer betalen.” – een alleenstaande mama met 4 kinderen.
Kostenbewust beleid voor scholen
We verwachten van scholen, nee, eisen, dat ze een structureel kostenbewust beleid voeren. Dat het beleid van een school kritisch stilstaat bij alle kosten die ze doorrekenen aan ouders, ook de verdoken kosten (slaapzakken en zakgeld voor meerdaagse reizen, laarsjes voor de boswandeling, verkleedkleren voor carnaval …).
Maximumfactuur in secundair onderwijs
Verder roepen we het beleid en de onderwijsverstrekkers op om eindelijk werk te maken van een maximumfactuur in het secundair onderwijs. Ja, het is een ingewikkelde oefening, maar moeten we het daarom vermijden? Met een maximumfactuur weten ouders vooraf hoeveel ze zullen uitgeven tijdens het schooljaar. Dit zorgt ervoor dat leerlingen een richting kunnen kiezen die aansluit bij hun dromen en talenten. Momenteel volgen nog te veel leerlingen een richting die ze niet graag doen of waarvoor ze niet geschikt zijn, enkel en alleen omwille van de schoolkosten.
“In de kleuter- en lagere school lukt het me door de maximumfactuur gelukkig nog om de schoolrekening te betalen. Ik ben heel blij dat dit overal hetzelfde is en dat ik daar ook geen rekening mee moet houden bij de schoolkeuze. Ik maak me al zorgen over het middelbaar. Ik vrees dat mijn portemonnee mee zal beslissen welke richting of welke school haalbaar is voor ons als gezin.” – een mama.
Toen de maximumfactuur voor het basisonderwijs vijftien jaar geleden tot stand kwam, waren er ook tegenstanders. Onderzoek van SONO toont aan dat hun aandeel geslonken is tot slechts 2% directeurs die de maximumfactuur terug zou willen afschaffen. Ja, een maximumfactuur in het secundair onderwijs veronderstelt een verhoging van de werkingsmiddelen, net zoals dit in het basisonderwijs gebeurde. Het ongebreideld doorrekenen van kosten in het secundair onderwijs moet echter stoppen. Eén van de meest efficiënte tools om daartoe bij te dragen is een maximumfactuur.
Brugfiguren
Veel steden en gemeenten investeren de laatste jaren in brugfuncties die de brug slaan tussen ouders, school en lokale welzijnsactoren. En het werkt. Wordt het niet tijd dat het beleid, lokaal en bovenlokaal, deze succesvolle formule breed financiert? Voor zowel basis- als middelbare scholen?
Het debat rond gelijke onderwijskansen mag niet stilvallen vooraleer elk kind geniet van betaalbaar onderwijs. We dagen daarom beleidsmakers uit om werk te maken van onze voorgestelde concrete, structurele acties. Kinderen zijn onze toekomst. We mogen geen enkel talent verloren laten gaan omwille van het inkomen van ouders. Dit onrecht moet stoppen. Het is tijd om écht actie te ondernemen.
Deze tekst kwam tot stand dankzij een samenwerking tussen SAAMO, Netwerk tegen Armoede, vzw Krijt, Welzijnszorg, Gezinsbond, Levl, de Vlaamse Scholierenkoepel, Ides Nicaise en Michel Vandenbroeck.