Opinie Stefan Goemaere, opbouwwerker Energie en Duurzaamheid SAAMO West-Vlaanderen
De Vlaamse regering schrapte in het kader van de begrotingsbesprekingen en het afleggen van de Septemberverklaring de zogenaamde “frigobon”. Vanaf 2026 kunnen huishoudens met lage inkomens geen kortingsbon meer aanvragen voor de aankoop of huur van een energiezuinig huishoudtoestel.
Voor de federale minister van Defensie reden genoeg om in een Facebookpost triomfantelijk uit te pakken met: “Weg met de foliekes” samen met een tirade tegen het ‘gratis-beleid’ en tegen sociale voordelen.
Misplaatste triomf, zo stelt opbouwwerker Stefan Goemaere. De Vlaamse kortingsbon is immers geen folieke. De bon van 250€ maakt een wezenlijk verschil uit voor diegene die met een laag inkomen moeten rondkomen. De bon kwam er om gezinnen met een laag inkomen te ondersteunen in de aankoop van energiezuinige huishoudtoestellen. Zo konden ze hun energieverbruik laten dalen, wat niet alleen goed is voor hun portemonnee maar ook voor klimaat en samenleving.
Hoe klein het misschien ook lijkt, via de bon konden ook mensen in kwetsbare situaties via de aankoop (en later de huur) van een energiezuinig toestel deel uitmaken van de energietransitie. Ze konden op hun manier hun steentje bijdragen. Vooral bij huurders van een woning is het vaak één van de weinige zaken waar ze vat op hebben, samen met letten op hun gedrag. Het aanpakken van de woning zelf ligt niet in hun handen.
Met SAAMO hebben we de kortingsbon-maatregel steeds nauwlettend opgevolgd. Zo bekeken we in het verleden samen met de netbeheerder hoe de bon gekender kon worden, hoe de aanvraag vereenvoudigd kon worden. Onder impuls van het Papillon project werd de bon uitgebreid naar ook een diepvries en droogkast en kon de bon ook toegepast worden op de sociale huur van een toestel.
De vorige Vlaamse regering wou af van sociale voordelen op basis van statuut en wou enkel nog voordelen op basis van een (laag) inkomen. Wat betekent dat je vanaf 2025 met je recht op sociaal tarief niet langer ook je kortingsbon kan aanvragen. Vanaf dit jaar moet je tot de laagste inkomensgroep in Vlaanderen behoren. Dat 33% van de Vlaamse gezinnen een dergelijk laag inkomen heeft, zegt natuurlijk veel over de inkomensverdeling in het rijke Vlaanderen.
Samen met het feit dat de huidige minister van Energie de eerste beleidsverantwoordelijke was die de bon onder de publieke aandacht bracht, na toenmalig minister Crevits die in 2008 de bon invoerde, zorgde dit ervoor dat deze sociale energiemaatregel een groot succes kende.
Volgens ons eindelijk een maatregel die de kwetsbare doelgroep effectief bereikt, volgens anderen de weg naar een ontspoord budget van 18 miljoen euro. De Vlaamse regering nam dan ook in fases zware beperkingen voor de toekenning van de kortingsbon.
- Vanaf 12/02/2025 werden de eco-labels waaraan het toestel moet voldoen verstrengd. Een wasmachine moet minstens een label A hebben, een koelkast label B, een diepvries label B en een droogkast label C. Je kan als gezin 4 bonnen (1 per product) aanvragen en de bon is 2 jaar geldig
- Vanaf 25/03/2025 werd de bon voor de droogkast geschrapt. Je kan als gezin slechts 2 bonnen aanvragen per 5 jaar. De bonnen zijn 45 dagen geldig.
- Vanaf 30/09 zijn de eco-labels nog eens verstrengd. Een wasmachine moet nog steeds minstens A-label hebben en ook de koelkast en de diepvries moeten minstens een label 1 hebben.
- Vanaf 01/01/2026 kun je geen bonnen meer aanvragen.
| Vanaf 01/01/2025 | Vanaf 12/02/2025 | Vanaf 25/03/2025 | Vanaf 30/09/2025 | Vanaf 01/01/2026 | |
| wasmachine | Label C | Label A | Label A | Label A | X |
| koelkast | Label D | Label B | Label B | Label A | X |
| diepvries | Label D | Label B | Label B | Label A | X |
| droogkast | Label D | Label C | x | x | X |
| Aantal bonnen | 4 bonnen per gezin | 4 bonnen per gezin | 2 bonnen per gezin per 5 jaar | 2 bonnen per gezin per 5 jaar | – |
| geldigheidsduur | 2 jaar geldig | 2 jaar geldig | 45 dagen geldig | 45 dagen geldig | – |
De toepassing van de bon werd dus steeds meer uitgehold. In de praktijk is sinds oktober de bon enkel nog bruikbaar voor de aankoop of huur van een wasmachine.
Jawel, er bestaat op papier nog een bon voor een koelkast en een bon voor een diepvriezer. Maar ik daag je uit om in om het even elke winkel de prijs van een koelkast of diepvries met eco-label A te checken. Je zal merken dat dit toestel rond de 1000 euro kost (tot zelfs het dubbele). Daar sta je dan met een korting van 250€. Voor een gezin met een laag inkomen is het restbedrag veel te hoog.
De kortingsbon is dus op sterven na dood. Terwijl de ene triomfantelijk staat te dansen op het graf van het ‘folieke’, houden wij ons hart vast voor de gevolgen voor de kwetsbare gezinnen met lage inkomens voor wie de bon tot nu toe een wezenlijk verschil maakte in de toegang tot een betaalbaar én energiezuinig huishoudtoestel.
Ja, met Papillon hebben we bij SAAMO een betaalbaar alternatief maar helaas zijn we nog niet overal in Vlaanderen actief. Ben je dus zelf een beleidsverantwoordelijke in een lokaal bestuur en ligt deze problematiek je nauw aan het hart? Neem dan zeker contact op!
Stefan Goemaere
stefan.goemaere@saamo.be
