Ille is opbouwwerker bij SAAMO. Met haar project Back On Track II begeleidt ze mensen met een detentieverleden naar werk.
Mohamed is opbouwwerker bij SAAMO. Met het Huis Aan Huis-project brengt hij een moeilijk bereikbare groep terug dichter bij de Mechelse hulp- en dienstverlening en samenleving.
Een dak boven je hoofd, een veilige en warme plek, een eigen thuis? Dat is niet alleen een grondrecht, maar ook een stevige bouwsteen waarop andere levensdomeinen kunnen steunen. En dat merken opbouwwerkers Ille (Arbeid) en Mohamed (Sociale Bescherming) ook in hun projecten. Daarom gingen we met hen in gesprek.
Ook in jullie projecten komen jullie woonproblematieken tegen. Waarmee worden jullie het vaakst geconfronteerd?
Ille: Huisjesmelkerij. Dat is zeker. En die panden zijn niet goedkoop zoals velen denken. Mensen betalen er nog steeds een flinke som voor. Alleszins veel te veel voor wat het is.
Mohamed: Ik ken een gezin dat nog niet zo lang in België is en bijna 1000 euro per maand betaalt. Ze komen niet in aanmerking voor een huurpremie, want daarvoor moet je minstens vier jaar (of langer) geen toewijzing voor een sociale woning hebben gehad. Maar ja, een sociale woning zit door het nakende tekort niet meteen in het verschiet. In de tussentijd is er voor hen geen andere optie dan een ondermaatse woning huren aan een woekerprijs. Het pand zelf beschikt niet over koud water, wat dan weer eens iets anders is dan geen warm water hebben. Maar geloof me: ook dat zorgt voor heel veel ellende.
We spreken hier over een woning op de private huurmarkt?
Mohamed: Ja, in dit geval wel. Maar ook woningen van sociale verhuurkantoren voldoen niet altijd aan de basis woonnormen. Vocht- en schimmelproblemen zijn er niet onbekend. En dan spreken we niet over situaties die verholpen kunnen worden door een raampje wat meer open te zetten. Dan is het nodig om gezinnen ook juridisch te ondersteunen en samen hun zaak voor te leggen aan het SVK. Gelukkig heeft de stad Mechelen in de Arsenaalwijk het “Wijkverbeteringscontract,” dat zich richt op het verbeteren van de woonomstandigheden en het ondersteunen van renovatieprojecten.
“In Mechelen zit er veel water in de grond. Daar zien we nu de gevolgen van. En die gevolgen worden vooral gedragen door mensen in kwetsbare situaties.”
Komen vocht- en schimmelproblemen dan regelmatig voor?
Mohamed: In Mechelen zit er veel water in de grond. Dat komt doordat het historisch gezien een moerasgebied is. Vooral het oud patrimonium is gebouwd zonder rekening te houden met de natte ondergrond. Daar zien we nu de gevolgen van. En die gevolgen worden vooral gedragen door mensen in kwetsbare situaties.
Ille: Bij mij zijn vooral de lange wachtrijen voor woningen het grootste probleem. Zo was er een man die al geruime tijd op de wachtlijst stond, uiteindelijk als eerstvolgende in de rij stond, maar door zijn terugkeer naar de gevangenis veel punten en daarmee zijn kans op een woning verloor. Dat betekent: terug helemaal bij af zijn.
Mohamed: De sociale verhuurkantoren hebben dan ook niet genoeg woningen, hé.
Ille: Exact. En de mensen waarmee ik werk zijn vaak nog niet klaar voor een vaste job. Een woning van Woonpunt is daardoor al meteen uitgesloten. Een uitkering, als ze deze al krijgen, is vaak ontoereikend om iets te huren. Daardoor zijn ze vaak genoodzaakt om beroep te doen op de nachtopvang, of in het slechtste geval, om op straat te leven.
Zijn er dan geen situaties waarbij de doelgroep wél een woning kan verwerven?
Ille: Voor de mensen waarmee ik werk, beperken de problemen zich vaak niet tot dat punt. Velen onder hen kampen met een (terugkerende) verslavingsproblematiek of psychische kwetsbaarheid. En dat kan roet in het eten gooien. Zonder passende psychologische ondersteuning is hun verblijf dan vaak van korte duur.
Mohamed: Ambulante zorg zou daarbij wel kunnen helpen. Er zijn teams die aan mensen met psychische kwetsbaarheden tools aanreiken om met hun problematiek om te gaan en zelf een soort veiligheid in te bouwen.
Ille: Dat is zeker een goede voorzorgsmaatregel. Maar het blijft zo dat verhuurders, door de enorme vraag, selectief kunnen zijn over hun huurders. En dan zie je dat mensen met een psychische problematiek of met een detentieverleden vaak niet de eerste keuze zijn.
Naar welke oplossingen kijken jullie dan nog?
Ille: Uiteindelijk kijken we dan naar huisjesmelkers. Zij houden minder rekening met de huurders, zolang hun panden maar winst opbrengen. En door het slechte, bijna onbestaande, onderhoud ervan genereren ze ook een grote winstmarge. De vele rechtszaken die daardoor tegen hen worden aangespannen, nemen ze er maar gewoon bij.
Mohamed: In Mechelen ken ik ook een specifiek pand waar veel gezinnen in een kwetsbare situatie terecht komen. Zodra dat een gezin bij de dienst Wonen klaagt over kakkerlakken, muizen of vochtproblemen ontvangen zij een opzegbrief. Onder het mom van een ‘renovatie’ worden ze dan uit de woning gezet. De eigenlijke renovatie? Die blijft uit. En er is opnieuw plaats voor het volgende kwetsbare gezin. Zo blijft de bal aan het rollen.
Dat zijn onaanvaardbare praktijken, maar dus vaak de enige optie?
Mohamed: Zo is dat. Het is vaak dat of niets. En in dat geval zullen we altijd kiezen voor een dak boven het hoofd.
Ille: Enkele mensen heb ik doorverwezen naar huisjesmelkerij, als allerlaatste redding weliswaar. Anders hadden we voor sommigen nooit een woning kunnen vinden.
Mohamed: En wat vind jij dan dat er moet zijn voor die personen?
Ille: Ik heb al vaak gedacht dat er nood is aan een groot gebouw met basisvoorzieningen waar zij terecht kunnen. En waar er 24/7 hulp beschikbaar is. Want ik denk dat de huidige nachtopvang daarvoor ontoereikend is. Het lijkt me waardevol om in die gebouwen een zinvolle dagbesteding te bieden. Dit zou niet alleen helpen om mensen met een verslavingsproblematiek weg te houden van de straat, maar ook om hen voor te bereiden op werk. Verder sta ik ook achter het Housing First-principe dat Mechelen nu opstart. Maar helaas is dat een traag proces door het tekort aan panden.
Mohamed: Zelf zie ik ook een mooie kans voor modulaire woonunits, toch minstens als noodoplossing. Daarmee wordt her en der al geëxperimenteerd, maar nog niet in Mechelen.
En is dus nog een lange weg te gaan.
Ille: Ja, en zoals Housing First voorstelt, is er nood aan een andere aanpak. Veel mensen uit de doelgroep zijn omwille van andere problematieken nog niet klaar om te werken. Vaak moet eerst de psychische of verslavingsproblematiek aangepakt worden tot ze tot werk kunnen komen. En zolang ze niet werken, is het nu bittermoeilijk om een woning te huren. Die volgorde maakt het zo moeilijk. Als ze al een woning hadden voordat ze dit hele proces begonnen, zou de weg naar herstel veel eenvoudiger zijn.
