Wonen is een grondrecht. Helaas wijst de praktijk uit dat voor veel mensen dit grondrecht niet of onvolledig wordt ingevuld. Een woning kopen is voor mensen met een laag inkomen meestal niet haalbaar. Daarom zijn deze gezinnen aangewezen op de sociale en private huurmarkt. Er zijn echter veel te weinig sociale woningen in Vlaanderen, met ellenlange wachtlijsten tot gevolg. In juli 2023 stonden er in Vlaanderen 176.000 gezinnen op de wachtlijst voor een sociale woning.
Erbarmelijke woonkwaliteit binnen het onderste deel van de private huurmarkt
Die gezinnen wonen nu op de private huurmarkt, waar de huurprijzen hoog zijn en ze vaak door te weinig isolatie en oude verwarmingsinstallaties ook nog eens een hoge energiefactuur moeten betalen.
Uit grootschalig onderzoek naar de algemene woonkwaliteit van het Vlaams woningpark blijkt dat deze huurwoningen algemeen kwalitatief en energetisch in slechtere toestand verkeren dan woningen in eigendom. Ongeveer 11% of ongeveer 310.000 woningen zijn in slechte of zeer slechte staat. Van die 310.000 woningen met structurele problemen in Vlaanderen, worden er 115.000 verhuurd.
Stimuleren van renovaties door signaaldetectie en lokale aanpak
De problematiek is duidelijk, maar hoe kunnen we meer betaalbare, kwalitatieve en energiezuinige huurwoningen garanderen voor mensen met de laagste inkomens? We brengen op lokaal niveau drempels in kaart die verhuurders ervaren om tot energetische renovaties over te gaan. Samen met die verhuurders zoeken we naar oplossingen, zowel individueel (bv. doorverwijzing naar renovatiecoach) als collectief (bv. groepsaankoop isolatiemateriaal of zonnepanelen).
We hebben ook bijzondere aandacht voor de expertise van maatschappelijk kwetsbare huurders. Van hen willen we de prioriteiten op vlak van wooncomfort en woningkwaliteit kennen, zodat we die signalen van onderuit kunnen integreren in ons Vlaams beleidswerk rond energie en wonen. Met HuurGoed verzamelen we getuigenissen om de woonproblematiek een menselijk en herkenbaar gelaat te geven. We nemen de tijd om huurders samen te brengen en hen te versterken op vlak van individuele oplossingen (tips om energie te besparen) en kennis over de energiefactuur en de verschillende energiecontracten.
Met HuurGoed proberen we verschillende methodieken uit om verhuurders te bereiken die een woning verhuren aan mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie. SAAMO onderzoekt welke drempels verhuurders ervaren om tot diepgaande renovaties over te gaan en we zetten in op het zoeken naar individuele en collectieve oplossingen. – Jan, opbouwwerker
Geleerde lessen uit pilootfase ‘Energieke Dorpen’
Tussen 2019 en 2021 deed SAAMO West-Vlaanderen binnen het project ‘Energieke Dorpen’ ervaring op met renovatiebemiddeling op de private huurmarkt. In de dorpen Houtem, Pervijze, Watou, Esen en Bulskamp werden alle eigenaars van huurwoningen gecontacteerd door de gemeente met het aanbod van een adviesgesprek over steunmaatregelen en regelgeving. Bij interesse deed de renovatiecoach van het Energiehuis Westhoek een ‘energetische’ scan van de woning.
Een aantal zaken werden reeds duidelijk in deze korte pilootfase:
- Het overgrote deel van de verhuurders staat open voor advies en informatieverstrekking. Het feit dat ze proactief gecontacteerd worden, wordt door de meeste eigenaars op prijs gesteld.
- De woonwinkel en de diensten van het Energiehuis zijn vaak niet gekend.
- De meeste eigenaars hebben interesse in de warmtefoto van hun woning.
- Een groot deel van de eigenaars kent de regelgeving zelf niet goed en weet ook niet goed wie men het best contacteert om informatie in te winnen.
- Ook de bestaande (sociale) premies en hun aanvraagprocedure zijn niet goed gekend.
Focus op Ieper en Poperinge
Het project Huurgoed vertrekt vanuit de noden van de private huurder om het gewenste minimaal wooncomfort in kaart te brengen. Kenmerkend voor het project is de laagdrempelige methodiek waarbij we aansluiten bij basiswerkingen van armoedeorganisaties en voedselpunten. Opbouwwerkers gaan in gesprek met huurders en zetten in op groepswerking om collectieve noden, drempels en mogelijke oplossingen te formuleren. In 2024-2025 werken we samen met gemeentediensten, OCMW’s en andere partners in Ieper en Poperinge om de renovatie van de private huurmarkt aan te pakken. SAAMO dringt erop aan dat hierbij de toegankelijkheid, woonzekerheid en betaalbaarheid gegarandeerd blijven voor mensen in een precaire woonsituatie.
