Nasira El Kaddouri werkt sinds zes jaar voor het project STEK Peterbos, als opbouwwerker die de bewoners van de sociale hoogbouwwoonwijk Peterbos versterkt op elk gebied van hun leven en hen ook als groep versterkt in politiserend werk.
Mel Asselmans werkt sinds bijna één jaar als opbouwwerker voor het project Baskuul (rond de bescherming van mensen die contact hebben met het OCMW, de ‘leefloongerechtigden’).
Sinds meer dan een jaar werken beiden met een nieuwe samenwerking tussen de twee benaderingen en twee projecten. Daarbij zetten de opbouwwerkers hun kennis en expertise samen in tijdens een gezamenlijke permanentie, om de vragen van de bewoners in een moeilijke administratieve of precaire situatie goed te kunnen beantwoorden.
Nasira en Mel doen dat heel concreet door elke maandagochtend een open onthaal te organiseren voor elke bewoner van Peterbos en omgeving met een administratieve vraag over het OCMW of eender welke andere dienst en/of nood aan een luisterend oor. Het is vaak over de koppen lopen op dat moment.
Nasira: “Elke maandagochtend vanaf 9.30u zetten we de deur van ons buurthuis open en organiseren we het onthaal met een gezellige kop koffie en een glimlach. We houden aan het onthaal een lijst bij van mensen die zich aanmelden: we schrijven ze in chronologische volgorde in, en preciseren of hun vraag over het OCMW gaat of een andere administratieve vraag.
Niet zwart-wit
Mel: “Bij ons open onthaal zijn de vragen nooit heel zwart-wit. Als je eenmaal met hen in een gesprek bent, hebben mensen vaak meerdere vragen die zowel over het OCMW als over andere hulp- en administratieve aspecten gaan. Ik ga hen verder helpen met elk van die vragen, eender dewelke.
Nasira: “We merken dat de administratieve vragen van mensen gaan over een breed scala van onderwerpen: van mutualiteit, studiebeurs, tot hun woning, hun facturen, de school van hun kinderen, ook het OCMW – maar zeker niet in de meerderheid.
Sommige mensen willen graag dat ik hen persoonlijk help omdat er doorheen de tijd een vertrouwensrelatie uitgegroeid, maar zij leren ook dat ik qua tijdsbesteding alleen niet elke vraag kan beantwoorden en dat ik hen met liefde doorverwijs naar mijn collega’s. Soms is het ook een persoon die de Franse of Nederlandse taal nog niet voldoende machtig is en kan ik die persoon wel nog verder helpen in een andere taal. Het gebeurt ook dat ik een afspraak met hen maak op een ander moment buiten het open onthaal om op hun vragen te kunnen antwoorden.“
Tijd en luisteren
Mel: “Wij maken echt tijd voor de mensen om hun vragen te beantwoorden en wij luisteren. Dat wordt zeldzaam. Wij zorgen ervoor dat ze zich niet afgewezen of opgejaagd voelen. We gaan niet over naar de volgende persoon omdat er toevallig net tien minuten tijd gepasseerd zijn. Vaak botsen ze op administratieve muren bij de gemeente, het OCMW… en worden ze niet gehoord. Het gaat echt om een verlies van vertrouwen in een overheidssysteem dat mensen ervaren.
Wij kunnen zeker niet altijd alles voor hen oplossen, maar wij luisteren wel zo lang als het nodig is.
Dit heeft soms ook het gevolg dat de tijd voor de mensen in de wachtzaal oploopt, wat soms bij hen voor ongeduld of frustratie zorgt. Maar we leggen uit dat ze allemaal op de best mogelijke manier zullen geholpen worden.
We merken ook doorheen de tijd dat er meer en meer personen naar het onthaal komen in ons buurthuis. Ze vinden de weg ook naar ons omwille van de vele problemen bij het OCMW van Anderlecht, die steeds talrijker worden. Dit is een problematiek die mensen echt in de onzekerheid laat. “
Structureel probleem
Nasira: “Wij bieden echt de mogelijkheid aan mensen om te ventileren, omdat administratieve problemen vaak gepaard gaan met veel stress en sombere gevoelens. We zorgen ervoor dat ze zowel geholpen als echt beluisterd worden, op een kwalitatieve manier. We willen dat de mensen voelen dat ze voor ons belangrijk zijn.
Wij zien vaak de concrete gevolgen van een structureel probleem in de samenleving. Bijvoorbeeld de digitale kloof, een heel grote factor van uitsluiting voor de bewoners van Peterbos en burgers in het algemeen. Ze kunnen wel lezen maar zijn daarom niet digitaal geletterd. Ze hebben een overheidsdocument nodig maar kunnen het niet zelf afprinten of kunnen er niet voor terecht bij een loket of kantoor. Voor elke administratieve stap hebben ze digitale skills en/of apparaten nodig die ze lang niet altijd tot hun beschikking hebben. Ook bijvoorbeeld een digitaal formulier online invullen is voor het merendeel van onze bezoekers heel moeilijk.”
Vertrouwen herstellen
Mel: “Mensen ervaren concreet dat ze niet terecht kunnen bij net dat OCMW dat precies hun laatste vangnet moet zijn voor een waardig bestaan. Omwille van bijvoorbeeld die digitale exclusie, de dossierachterstand bij OCMW, uitvallende OCMW-sociaal werkers… Daardoor gaat hun vertrouwen in de maatschappij helemaal verloren, en worden ze achterdochtig.
Wij moeten ons dus heel hard bezig houden om dit cruciale vertrouwen bij mensen terug te herstellen. We merken ook dat dit lukt aan kleine dingen zoals een bewoner van Peterbos die ’s ochtends bij een koffietje met een lach hallo zegt en vraagt hoe het met ons gaat. Dat zijn kleine tekenen van verbinding en vertrouwen.”
Nasira: “Dat is precies ook de reden waarom ons buurthuis bestaat en zo belangrijk is: mensen komen omdat ze zin hebben om te gaan, niet omdat ze gedwongen worden. Er worden verbindingen gecreëerd, en van daaruit durven ze tot bij ons te komen met hun vragen en problemen of gewoon ons goeiedag zeggen bij een kop koffie. De mensen die op maandagochtend tot bij ons onthaal komen, kruisen elkaar regelmatig en (her)kennen elkaar ook, verwelkomen nieuwelingen, ze spreken onderling over hun leven bij een kop koffie: het is niet zoals in een dokterswachtzaal. En het werkt: omdat ze al jaren komen en geholpen worden, namen ze van daaruit ook aan andere activiteiten deel die we organiseren, zoals onlangs toen we kartonnen cactussen maakten en meenamen naar de manifestatie voor de Actiedag van Verzet tegen Armoede.”
Nasira “Sommige mensen hebben het echter mentaal moeilijk of hebben echt psychologische problemen. Ze zijn zich zo onbewust van hun eigen situatie, dat zelfs met de juiste administratieve adviezen ze niet uit hun problematische situatie raken omdat ze die adviezen niet (kunnen) volgen. Dan sta je als professional machteloos en dat is heel zwaar. In het geval van een dame hebben we voor haar een afspraak gemaakt bij een psycholoog (die consultaties doet in Peterbos), wat ze aanvaardt heeft en meerdere sessies heeft gedaan, omdat ze er zoveel deugd van heeft.
Mel: “Zulke personen leunen dan te hard op onze schouders, vragen veel energie en raken vast te zitten in hun eigen moeilijkheden en hulpeloosheid. Dat terwijl we net hun veerkrachtige binnenkant willen versterken en hen hun verantwoordelijkheid willen laten opnemen. Wij zijn ook maar mensen als opbouwwerkers, geen psychologen: wij kunnen enkel luisteren en er voor hen zijn, maar zijn niet opgeleid als psychologische steunverleners.
Het is menselijk dat de minder goede verhalen het meest in ons hoofd blijven zitten. Gelukkig hebben we ook vaak positieve ervaringen met mensen die we echt kunnen verder helpen.
Nasira: “Zo had ik recent een dame die geen Frans sprak noch begreep, ze kwam nauwelijks uit haar woning en bevond zich in sociaal isolement. Ze kwam bij mij voor een simpele administratieve vraag en bleef daarna regelmatig komen. Ik heb haar aangemoedigd om Franse les te volgen om mensen te ontmoeten en om naar onze activiteiten te komen. Sindsdien neemt ze actief deel aan onze activiteiten en zet ze zich in bij ons om bijvoorbeeld spandoeken te maken voor acties en neemt ze deel aan betogingen. ”
Mel: “Of een gepensioneerde dame die maandenlang moest wachten op haar leefloon alhoewel ze recht had, en me zo ongelooflijk dankbaar was wanneer ze het eindelijk kreeg, terwijl ik gewoon mijn werk deed en het voor haar nog veel eerder had willen oplossen.”
Samenwerking die het verschil maakt
Nasira: “We werken vaak nauw samen met al onze partners omdat dat zo belangrijk is wanneer je zoals in Peterbos werkt in een buurt. We kunnen niet allen op ons eiland blijven zitten, we bereiken veel meer mensen en komen veel meer tot verandering als we samenwerken. Wij weten zo ook beter wat er leeft en hebben een goed overzicht van de wijk. Op dit moment is dat bijvoorbeeld de problemen met het OCMW van Anderlecht, het feit dat studenten geen afspraak krijgen bij het OCMW voor hun leefloon, de aankomende beperking van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd die voor een groot probleem gaat zorgen….’
We organiseerden in het verleden ook overleg tussen alle sociaal assistenten van de verschillende partners (CAW, gemeente, Comensia, Foyer, ….) om zo efficiënter te kunnen samenwerken en mensen te kunnen verder helpen. We gaan dit initiatief dit jaar terug opstarten, omdat het heel belangrijk is deze contacten en ontmoetingen te behouden tussen de verschillende partners in de wijk.”
Mel: “In onze beide teams zitten heel veel goodwill, kennis en expertise, en in het komende meerjarenplan gaan we nog meer samenwerken rond het brede thema sociale bescherming, dus ruimer dan enkel leefloon & OCMW: een evolutie die voor ons heel logisch is en waar we heel blij mee zijn.
Zelf heb ik in de afgelopen periode echt geleerd wat de warmte van een buurthuis is en van de mensen erin. Ik heb heel vaak gezien hoe mijn collega-opbouwwerkers in Peterbos, zoals Nasira, mildheid en geduld gebruiken en hoe mooi dat kan zijn, ook in de moeilijkste omstandigheden. Er is plek voor solidariteit en warmte, het is heel mooi en leerzaam om dat te ervaren. “
Nasira: “Politiek werk zit daarnaast ook echt in het DNA van ons buurthuis. We blijven militant en we vinden de voedingsbodem daarvoor in ons dagelijks sociaal en agogisch werk. We leggen bewoners ook uit wanneer ze met een individueel probleem komen, wat de grotere maatschappelijke context is van dit probleem: zoals bij de digitale kloof. Ik heb de vrouwen die hiervoor naar het buurthuis kwamen ook gesensibiliseerd, en dat heeft gewerkt. Ze zijn zich bewust van het probleem en komen ook manifesteren, wat in het geval van de afschaffing van ordonnantie “Brussel digitaal’ ook echt tot een succes heeft geleid.
We werken en voeren actie samen met onze bewoners, niet alleen voor onze bewoners.”
