In drukbebouwde stedelijke gebieden hebben heel wat mensen nood aan ruimte. En vaak hebben de mensen met de meeste nood aan ruimte, de minste ruimte ter beschikking. Denk maar aan de grote gezinnen met kleine appartementen gedurende corona. Met het project Ruimte publiek maken werkt SAAMO samen met mensen die door kleine huisvesting of hun kwetsbare positie meer aangewezen zijn op de publieke ruimte. Het project werkt rond de impact van nieuwe ruimte in wijken, het herverdelen van ruimte en onderbenutte ruimte.

Nieuwe ruimte: de impact van stedelijke ontwikkeling op de huidige bewoners

Het belang van publieke ruimte in steden is intussen welbekend. In veel Antwerpse wijken staan er grote infrastructuurwerken gepland die moeten zorgen voor nieuwe parken, pleinen en groene ruimte. Stadsvernieuwingsprojecten hebben de ambitie om de stad aantrekkelijker te maken. Maar voor wie?

Kunnen bewoners in een kwetsbare positie voordeel halen uit stadsvernieuwingsprojecten?

In de wijken Antwerpen-Noord, Borgerhout, Deurne en Kiel staan veel ruimtelijke veranderingen op de agenda. Denk aan de Oosterweelwerken of de werken aan Arena. Deze grote projecten zullen een grote impact hebben op de toekomst van deze wijken. Maar kunnen deze werken een hefboom zijn voor een verbetering in de woon- en leefkwaliteit van de huidige bewoners? Stedelijke vernieuwing laat herhaaldelijk zien dat er een groot risico is, dat de mensen die het meest last ondervinden van de werken, er het minst voordeel uit halen. Denk maar aan de overlast van de werken zelf, de al dan niet tijdelijke verhuisbewegingen, de leegstand, de stijging van de woningprijzen of de komst van duurdere winkels. Sociale en economische verdringing heet dat dan. Plannenmakers realiseren stedelijke dromen maar weten ze wat de dromen zijn van de groepen die nu in deze wijken wonen en het niet altijd zo makkelijk hebben?

Kan het anders?

Met SAAMO werken we vanuit de 5 buurtwerken rond een aantal stadsvernieuwingsprojecten. Samen met bewoners zoeken we manieren om de info rond die werken toegankelijker en transparanter te maken. En we geven feedback aan de betrokken diensten en organisaties die nu elk vanuit hun opdracht en hun perspectief communiceren. We leggen het thema op tafel van bewoners die nu vaak van enkel van een paar aspecten van de werken of van andere dingen wakker liggen. We denken mee na over de mogelijke toekomst van wijken en wat de huidige bewoners nodig hebben aan investeringen in hun levens. We hebben daarin telkens vier pijlers: ontmoeting, concrete acties, belangenbehartiging en participatie. Meer info bij Joke en Stéphanie.

Herverdelen van ruimte: wie mag hier zijn?

Wie gebruikt welke publieke ruimte? En wie gebruikt ze niet? Voor wie wordt ze ingericht? En wie mag de regels in die ruimte bepalen? Hoe kan je, je veiliger voelen in de publieke ruimte? Het zijn allemaal vragen die je kan stellen als je in een winkelstraat nageroepen wordt, struikelt over losliggende stenen in een voetpad of een racistische opmerking krijgt in een buurtwerk.

Publieke ruimte als vaccin voor fysiek en mentaal gezonde bewoners.

Straten, pleinen, parken maar ook buurthuizen kunnen je een gevoel geven dat je veilig en welkom bent, of ze kunnen je bang maken en wegjagen. De inrichting en de beleving van publieke ruimte moet een hefboom zijn tot een betere fysieke en mentale gezondheid van bewoners. Voor senioren is de publieke ruimte fysiek niet altijd even toegankelijk. Vrouwen en meisjes delen de publieke ruimte met mannen en jongens maar beleven haar anders. De publieke ruimte wordt overwegend vormgegeven door mannen, dus sluit ook dichter aan bij hun behoeften. Toch is de aanwezigheid van meisjes en vrouwen in de publieke ruimte een belangrijke graadmeter voor de kwaliteit er van. Hoe kunnen buurthuizen en andere publieke plaatsen ‘moedige’ plekken zijn waar mensen bereid zijn om van elkaar te leren, open te staan voor elkaar en moeilijke dingen respectvol met elkaar durven bespreken?

Werken aan publieke ruimte voor iedereen.

Intergenerationele activiteiten, een goede sociale mix en de juiste fysieke ingrepen zorgen voor ontmoetingskansen en sociale verbinding. In Antwerpen-Noord werken we in samenwerking met bibliotheek Permeke aan een proefproject rond veilige ruimte. In Borgerhout trekken we met senioren de wijk in, om via een app rechtstreeks verbeterpunten door te geven aan het district Borgerhout. In samenwerking met Erfgoedlab ontwikkelden we belevingskaarten van de wijk Stuivenberg en zoeken we naar creatieve oplossingen voor plekken die bewoners als ’te mijden’ ervaren. Op het Kiel werken rond de ruimte rond woonblokken en het gebruik van publieke ruimte. Meer info bij Diether, Fatima en Jaouad.

“Je denkt: ‘het is gewoon samen tuinieren.’ Maar voor mij is het een soort bijkomende familie geworden. Je smeedt een band door de tijd die je samen doorbrengt.”
Giselinde over de Kloostertuin aan Woonzorgcentrum Hollebeek op het Kiel

Onderbenutte ruimte: hoe kunnen we delen wat nu leeg staat of braak ligt?

Ondanks de grote nood aan ruimte in een stedelijke context wordt nog veel ruimte niet gebruikt of onderbenut. Net zoals je zwerfvuil hebt, heb je ook zwerfruimte. Met het project Ruimte publiek maken ontwikkelt SAAMO manieren en modellen om zwerfruimte te claimen, er invulling aan te geven en te delen. En dan kunnen we het over leegstaande panden, onderbenutte panden of braakliggende terreinen hebben.

De tuinen

In de wijk Kiel werken we samen met Woonzorgcentrum Hollebeek aan de Kloostertuin. De groene ruimte rond het woonzorgcentrum geven we terug aan de buurt en de bewoners van het woonzorgcentrum. We bouwen er een belevingstuin waar mensen kunnen tuinieren, ontmoeten en op verhaal komen. Meer info bij Diether. In de wijk Borgerhout maken we gemeenschapstuinen op de parking van IMS Borgerhout en op de verloren ruimte achter ’t Werkhuys. Meer info bij Jaouad.

Union 2060 – afgelopen

In de wijk Antwerpen-Noord onderzochten we hoe we tijdelijke leegstand in drukbevolkte wijk kunnen benutten in functie van het lokale verenigingsleven. Het ging over 2 verdiepingen in het voormalige Lucernacollege aan de halte van tram 12 aan het Stuivenbergplein. Gedurende een tijd werden een grote zaal en verschillende kleinere lokalen ter beschikking gesteld voor iedereen die iets wil ondernemen in de wijk. Het gebouw heeft nu een definitieve bestemming.

Pleinhuis Zermatt

In de wijk Borgerhout-Noord schrijft SAAMO een gelijkaardig verhaal als Union 2060 met Pleinhuis Zermatt aan het Terloplein. Alleen gaat het hier over een onderbenut gebouw dat we op vraag van de beheerders terug in handen geven van verenigingen en buurtbewoners met een focus op jongeren. We ontwikkelen een model waardoor het huis terug ingevuld wordt door en met de buurt. Meer info bij Chloë van het project Samen op straat.

Altijd handen tekort

• Heb je zin om mee te werken aan dit project in Antwerpen-Noord, Borgerhout, Deurne-Noord, Deurne-Zuid of Kiel? Neem contact op met één van onze medewerkers. We kunnen altijd helpende handen gebruiken.
• Heb je vragen? Aarzel niet en mail of bel ons.
• Zoek je een ruimte in de buurt om te vergaderen? Wanneer de buurtwerken of Zermatt vrij zijn kunnen buurtbewoners en verenigingen er een ruimte gebruiken voor hun activiteiten.