In België hebben we een systeem dat iedereen beschermt die in een situatie terechtkomt waarin zij of hij niet genoeg bestaansmiddelen heeft: het leefloon. Stel, je werkt een tijdlang hard met interimcontracten. Plots krijg je te horen dat je geen contract meer krijgt. Plots heb je niet genoeg geld om je huur te betalen, eten te kopen en naar de dokter te gaan. Dan kan je naar het OCMW voor een leefloon. Maar veel maatschappelijk werkers hebben te grote stapels dossiers, waardoor je veel te lang moet wachten op hulp of niet de begeleiding krijgt die je vooruit kan helpen. Dat moet veranderen.
“We merken dat de wettelijke termijn van 30 dagen waarbinnen het OCMW leefloonaanvragen moet beoordelen in de realiteit vaak 60 dagen wordt”, zegt Griet Vielfont, coördinator van het project ‘Non take-up en onderbescherming OCMW’. “Daardoor moeten mensen twee maanden overleven zonder enige bron van inkomsten. Die periode is te lang. Het zorgt ervoor dat mensen in de schulden komen. Was het leefloon op tijd toegekend, dan kon dat worden vermeden.”
Leefloon heeft meeste impact als het snel wordt toegekend
Het leefloon is er om mensen te steunen voor wie er geen enkele andere uitweg is. Zodat ze het hoofd boven water kunnen houden en daardoor kunnen focussen op werk vinden, op een opleiding, een nodige medische ingreep,… Het is dus belangrijk dat het leefloon wordt toegekend zodra mensen er recht op hebben, wat het moment is waarop mensen die steun ook echt nodig hebben.
GPMI vergroot dossierlast
Eén van de redenen waarom de dossierlast zo groot is, is het zogenaamde GPMI. Dat is het geïndividualiseerd project maatschappelijke integratie. Concreet gaat het om een schriftelijk contract tussen het OCMW en de leefloongerechtigde, waarin afspraken zouden worden gemaakt die de persoon die hulp vraagt moet naleven om zijn situatie zelf te verbeteren.
De administratieve werklast die bij het GPMI komt kijken leidt ertoe dat maatschappelijk werkers amper tijd overhouden voor zinvolle begeleiding. En regelmatig heeft het dus tot gevolg dat mensen langer moeten wachten voor hun dossier wordt behandeld.
Het Geïndividualiseerd Project Maatschappelijke Integratie werkt niet
Daarnaast zijn er nog redenen waarom het GPMI niet werkt. Het bestaat niet zelden uit een lijst met extra, onwettige voorwaarden waar mensen aan moeten voldoen willen ze hun uitkering behouden. Denk aan verplichte aanwezigheden op vrijwillige activiteiten, de voorwaarde dat de kinderen goede schoolresultaten moeten behalen of de verwachting om een woning van betere kwaliteit te vinden die is aangepast aan de gezinssituatie. Zulke voorwaarden helpen niemand vooruit.
“In heel dit verhaal blijft de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor het armoedeprobleem trouwens uit beeld. Het GPMI legt alle verantwoordelijkheid bij het individu. De voorwaarde om een meer kwaliteitsvolle woning te vinden bijvoorbeeld, is een quasi onmogelijke opdracht gezien het grote tekort aan betaalbare en kwaliteitsvolle woningen. Het is de verantwoordelijkheid van een overheid om dit soort structurele oorzaken van maatschappelijke kwetsbaarheid aan te pakken”, zegt Katleen Vanlerberghe, teamcoördinator in Brussel.
Bijkomend probleem is dat mensen het GPMI vaak ondertekenen omdat het water hen aan de lippen staat. Dan gaat het al zeker niet om afspraken.
Wat evenmin werkt zijn de sancties die aan het GPMI zijn gekoppeld. “Talloze onderzoeken vinden geen aantoonbaar verband tussen repressieve handhaving en naleving. Mensen vinden veel beter hun weg in de samenleving als ze zich niet voortdurend onzeker moeten voelen over hun inkomen. En het mag niet de bedoeling zijn om mensen die de stap moeten zetten naar het OCMW nóg meer stress te bezorgen”, zegt Griet Vielfont.
Schaf het GPMI af
Eén cruciale stap in de vermindering van de werkdruk van sociaal werkers is voor SAAMO de afschaffing van het GPMI, zodat er tijd vrijkomt voor meer sociale begeleiding die wél een verschil maakt. De budgetten die OCMW’s nu krijgen op basis van het aantal afgesloten GPMI’s moeten wel gevrijwaard blijven.
Op 16 november protesteerden de Brusselse OCMW-medewerkers tegen de enorme werkdruk. Een protest dat SAAMO 100% steunt.
Lees het dossier ‘Schaf het GPMI af , investeer in een kwaliteitsvolle sociale begeleiding’.