Op zondag 16 oktober 2022 om 12u05 ging er in Antwerpen een woonprotest door. Het woonprotest kaderde in de internationale dag van verzet tegen armoede van 17 oktober. Heel wat Antwerpenaren gingen in op de oproep van STA-AN vzw en SAAMO om mee een noodsignaal te geven rond wonen in Antwerpen. Danny Jacobs, coördinator van STA-AN vzw en Sofie Sas, stafmedewerker bij SAAMO Antwerpen vertellen wat er aan de hand is. “Het was heerlijk om zoveel mensen samen te zien, maar de strijd is nog niet gestreden.”

meeste foto’s: © C. Garmendia

Op 17 oktober zetten de verenigingen waar armen het woord nemen altijd acties op. Waarom dit jaar een woonprotest?

Danny: “Samen met mensen in armoede kaarten we uitsluitingsmechanismen aan en geven we aanbevelingen. Dit doen we vanuit de overtuiging dat de stem van mensen in armoede een cruciaal en waardevol puzzelstuk is in de zoektocht naar duurzame oplossingen. Ook in onze jaarlijkse campagne rond werelddag van verzet tegen armoede geven wij normaal de voorkeur aan constructieve dialoog met beleidsmakers. Maar de toestand op de Antwerpse huurmarkt is zo schrijnend dat we dit jaar niet anders konden dan dialoog vervangen door protest. Het falend woonbeleid dwingt ons de straat op.”

Waarom is wonen zo belangrijk voor mensen met armoede-ervaringen?

Danny: “In periodes als de herfst beseft iedereen wat het betekent om ergens warm thuis te kunnen komen. Dat is iets wat iedereen nodig heeft. Toch zien en horen we dagelijks mensen die in slechte woonomstandigheden leven. Woningen die zo slecht geïsoleerd zijn dat ze niet warm worden. Vocht in woningen waardoor kinderen problemen krijgen met de luchtwegen. Mensen van sofa naar sofa verhuizen. Door de schaarste op de huurmarkt zijn huurders overgelaten aan complete willekeur en discriminatie.”

Wat is er dan aan de hand op de Antwerpse huurmarkt?

Sofie: “In de stad Antwerpen staan momenteel 35.000 gezinnen op de wachtlijst voor een sociale woning. In de provincie Antwerpen zijn dat 60.000 mensen. Een gezin met kinderen wacht momenteel zo’n 10 jaar op een sociale woning. Een betaalbare woning kost beter niet meer dan 30% van je inkomen, 40% als je er de energie bij rekent. Maar dan hebben we voor een alleenstaande die voltijds werkt aan een minimumloon huurprijzen nodig van 500 euro. Een gezin met een leefloon kan maximum 460 euro betalen aan huur om niet dieper in de miserie te raken. Iedereen die onlangs nog een huurwoning zocht, weet dat een huurappartement in Antwerpen gemiddeld 900 euro kost. En dan hebben we het nog niet over de verhuurders die niet verhuren aan mensen met een leefloon of mensen met familiale migratieachtergrond.”

Hoe kan je er voor zorgen dat er lagere huurprijzen komen?

Danny:“Er is een oplossing die zijn succes al uitgebreid bewees. De overheid heeft de sleutels in handen om de problemen van betaalbaarheid en kwaliteit te regelen door dringend meer energiezuinige sociale woningen te bouwen. In 2016 organiseerden we in Antwerpen het congres ‘De winst van goed wonen’. Daar bleek duidelijk dat deze investering zich binnen de 18 maanden terugbetaalt, omdat je het geld niet meer uitgeeft in andere levensdomeinen.”

Dus besliste de overheid 6 jaar geleden om meer energiezuinige sociale woningen te bouwen?

Sofie: “Tot nu zien we het omgekeerde gebeuren. Geld voor sociale huisvesting gaat naar private investeerders om woningen van 1000 euro te bouwen. Het dubbele van wat de laagste inkomens kunnen betalen. De privésector slaagt er zelf niet in om voor een grote groep gezinnen voldoende en kwalitatieve woningen te voorzien. Een overheid kan dan twee dingen doen. De private huurmarkt sterker reguleren: plafondprijzen opleggen, premies en subsidies voorzien. Of ze kan via de bouw van sociale woningen zelf een betaalbare prijs garanderen met energiezuinige woningen. Dat vraagt investeringen, maar onderzoek wijst uit dat elke 3 euro die een overheid uitgeeft aan sociaal wonen, ze er datzelfde jaar 2 euro van recupereren door minder uitgaven op gezondheid, sociale zaken, onderwijs.”

Een overheid kan dan twee dingen doen. De private huurmarkt sterker reguleren: plafondprijzen opleggen, premies en subsidies voorzien. Of ze kan via de bouw van sociale woningen zelf een betaalbare prijs garanderen met energiezuinige woningen.

Sofie: “Die investeringen gebeuren nu niet, met grote gevolgen. Sociale huisvestingsmaatschappijen komen er niet toe om hun afgekeurde woningen te renoveren, laat staan er nieuwe te bouwen. Ze gaan gebukt onder te weinig medewerkers en worden volledig opgeslorpt door een fusie. Wachtlijsten worden niet ingekort door problemen op te lossen en mensen een thuis te bieden, maar door kunstmatig mensen van die lijst te schrappen door discriminerende voorwaarden zoals lokale binding. Dat betekent dat de meeste mensen pas op de wachtlijst komen voor een sociale huurwoning als ze kunnen aantonen dat ze er de afgelopen jaren al een tijd woonden.”

Wat zijn de gevolgen van een falend woonbeleid?

Danny: “Een stad zoals Antwerpen blijft geloven in het mantra van ‘meer hogere inkomens aantrekken’. Het is vreemd om te zeggen. Maar het lijkt alsof we in 2022 nog steeds 17 oktober nodig hebben, om aan te kaarten dat mensen met een laag inkomen ook mensen zijn. De bevolking groeit, er zijn steeds meer werkende armen, het aantal éénoudergezinnen neemt toe. Sommige mensen slecht laten wonen schaadt ons allemaal, want de kinderen die daar opgroeien, zijn de toekomst van je stad. Laat ons de realiteit niet ontkennen en nu beslissen om meer energiezuinige sociale woningen te bouwen. Het blijft de beste bescherming tegen of uitweg uit de armoede. Die beslissing is dringend, want het duurt minstens 5 jaar voor die woningen er staan en de kinderen die erin moeten wonen, zijn nu al geboren.”

Het Antwerpse woonprotest in de media:

(sorry, soms achter een betaalmuur)

• getuigenissen ATV
• reportage ATV
• getuigenissen in Gazet van Antwerpen
• manifest op De Wereld Morgen
• VRT-nieuws
• reportage Nieuwsblad

Op de hoogte blijven rond Woonprotest in Vlaanderen en Brussel?

• Volg De Woonzaak via hun website en sociale media.
• Bekijk hoe we met het Antwerpse project Woonlab van SAAMO zoeken naar manieren om leegstand te benutten en renovaties op de private huurmarkt te stimuleren.
• Bekijk hoe SAAMO in heel Vlaanderen en Brussel zoekt naar aanpakken die de betaalbaarheid en kwaliteit op de woonmarkt verbeteren.