Op vrijdag 13 juni 2025 vond de studiedag ‘Van Grondrechten naar Privileges’ plaats op Campus Schaarbeek van Odisee Hogeschool. De studiedag was een initiatief van ‘Iedereen beschermd’, een brede coalitie van vakbonden en sociale organisaties die bezorgd zijn over de toenemende uitholling van onze sociale bescherming. De studiedag ‘Van Grondrechten naar Privileges’ richtte zich op de groeiende voorwaardelijkheid die onze sociale bescherming ondergraaft, in het bijzonder voor mensen die zich in een maatschappelijk kwetsbare positie bevinden.

In de voormiddag lag de focus op de analyse van de situatie:

• Professor Rudi Roose (UGent) zorgde met zijn keynote ‘Van gunst naar recht… en terug?’ voor een historische blik op ons sociaal beleid. Voorwaardelijk is terug van nooit weggeweest. We zien deze stijgende conditionalisering op tal van domeinen: de werkloosheidsuitkeringen, het integratiebeleid, de OCMW-dienstverlening … Professor Roose wees erop dat, in tegenstelling tot begeleiding, een repressief beleid niet werkt. Daarbij liet hij zien dat ook in het sociale domein de idee van voor-wat-hoort-wat de kop opsteekt. Hij associeerde dat met de verleiding van het progressief neo-liberalisme dat je ziet in termen als ‘krachtgericht werken’, ‘sociaal ondernemerschap’ of ‘co-creatie’. “We staan niet in de file”, aldus professor Roose, “we zijn de file.” Kortom, een pleidooi voor een kritische houding ten aanzien van de dominante logica van voorwaardelijkheid.
  Bekijk de keynote

Vervolgens zorgden drie tussenkomsten voor verdieping:

• Katty Creytens (BAPN) en Sarah Melsens (Dokters van de Wereld) toonden vanuit hun praktijk hoe nieuwkomers door de stijgende voorwaardelijkheid uit de boot vallen, zelfs wanneer ze dringende medische zorgen nodig hebben. Joost De Potter (Vluchtelingenwerk Vlaanderen) deed daarop een inspirerende oproep voor de ontwikkeling van een krachtig tegenverhaal.
  Bekijk de presentatie ‘Ziek en zonder papieren’
• Caro Verschueren (ABVV) en Koen Repiels (ACV) brachten het activeringsbeleid onder het voetlicht, respectievelijk op het vlak van de werkzoekenden en de langdurig zieken. Naast feiten en cijfers wezen ze erop dat in dit verhaal de verantwoordelijkheid steeds bij de werknemers gelegd wordt, terwijl de werkgevers vreemd genoeg buiten schot blijven.
  Bekijk de presentatie ‘Beperking in de Tijd van de Werkloosheid:een achteruitgang van rechten’
  Bekijk de presentatie ‘Activering langdurig zieken’
• Voor de Coalitie Humaan OCMW spraken Griet Vielfont en Guido De Baere. Vielfont (SAAMO) vertelde hoe het huidige beleid leefloongerechtigden stigmatiseert en in het privéleven van mensen komt neuzen. De Baere (Federatie van Vlaamse OCMW Maatschappelijk Werkers) liet dan weer zien dat het systeem ook de maatschappelijk werkers in de OCMW’s wantrouwt. Bureaucratisering en managmentsdenken zorgen ervoor dat zij zich constant administratief moeten verantwoorden. Daardoor blijft er steeds minder tijd over om aan begeleiding te doen.

De namiddag ging op zoek naar oplossingen. De conclusie was dat:

• Op langere termijn er nood is aan politisering. Het is aan het sociale middenveld om het huidige, dominante discours van voorwaarden en sancties aan de kaak te stellen. Het is tijd voor een ander verhaal, gebaseerd op vertrouwen.
• Op korte termijn kan er in de rechtszaal gebruik gemaakt worden van Artikel 23 uit onze grondwet en het standstill-principe dat daarin is opgenomen. De advocaten van Progress Lawyers Network legden uit dat dit principe maakt dat het voor de wetgever verboden is om te kiezen voor een achteruitgang van onze socio-economische rechten, tenzij daar een gegronde reden voor is. Op basis hiervan werden in het recente verleden successen geboekt:
  • Grip vzw kreeg gelijk in een zaak tegen de actualisering van de persoonsvolgende budgetten. Zonder dit juridische verzet was het budget voor ondersteuning van duizenden personen met een handicap verminderd.
    Bekijk de presentatie ‘Strijd om het persoonvolgend budget’
  • De coalitie Iedereen beschermd maakte de extra (verblijfs)voorwaarden in de Vlaamse sociale bescherming aanhangig en zorgde er op deze wijze voor dat de solidariteit en gelijke toegang tot die Vlaamse sociale bescherming behouden bleef.
    Bekijk de presentatie ‘Zaak Vlaamse sociale bescherming’
  • De Kinderopvangzaak kreeg via een rechtszaak de nieuwe Vlaamse voorrangsregels in de gesubsidieerde kinderopvang van tafel. Deze regels gaven voorrang aan voltijdse werkende ouders (of 4/5e) waardoor het voor ouders in een kwetsbare positie vaak haast onmogelijk was geweest om opvang voor hun kinderen te krijgen.

Voor de uitleiding zorgde Geert Schuermans (SAM, steunpunt Mens en Samenleving). Hij zorgde voor enkele conclusies van deze studiedag.
Lees de uitleiding

Bovendien deze deed hij een oproep aan organisaties die nog geen lid zijn van de coalitie Iedereen Beschermd om zich aan te sluiten.
Dit kan door contact op te nemen met Leen Van den Bulck.
Doen! Want via een zo breed mogelijk samenwerkingsverband kunnen we het tij keren.