In de buurten waar SAAMO actief is, zien we dagelijks mensen die hun weg niet kennen in het kluwen van diensten en voorzieningen. Ze weten niet hoe ze aan hun rechten komen. SAAMO werkt aan modellen, samen met vrijwilligers en partners, die mensen versterken in het opnemen van hun rechten én die structurele problemen aankaarten. SAAMO richt zich naar die mensen die hun weg nog niet vonden naar bestaande hulp- en dienstverlening. SAAMO doet dit vindplaatsgericht vanuit de buurtwerken.

Wat is sociale bescherming?

Het kan over veel zaken gaan: pensioen, leefloon, ziekteverzekering, huurpremie, huursubsidie, zorgpremie, groeipakket, sociaal tarief, verhoogde tegemoetkoming, derdebetalersregeling bij de dokter, pro-deo advocaat, gratis juridisch advies of betaalbare psychologische hulp. Het zijn allemaal zaken die ontstaan zijn om mensen te beschermen tegen armoede en kansen te geven om zich te kunnen ontwikkelen.

Sociale bescherming is een grondrecht.

Dat grondrecht krijgt vorm via het recht op sociale, geneeskundige en juridische bijstand, het recht op een menswaardig inkomen en het recht op een kwaliteitsvolle en toegankelijke hulp- en dienstverlening. En onze overheid doet veel inspanningen om dat grondrecht te realiseren. Er zijn heel wat maatregelen die mensen ondersteunen die het moeilijk hebben. We zien dat de overheid inzet op automatische rechtentoekenning, de verlenging van het sociaal tarief voor gas en elektriciteit voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming of de zorgpremie binnen het groeipakket. Toch bestaan er in realiteit ook heel wat drempels die gaten slaan in de sociale bescherming. Het feit alleen al dat je een flinke cursus sociaal recht kan gebruiken om al het voorgaande te begrijpen.

Iedereen beschermd?

Het aantal mensen die hun weg niet vinden in het kluwen van diensten en maatregelen stijgt. Burgers weten niet waar, hoe en wanneer ze aan hun rechten komen. Ze zijn onderbeschermd. Tegelijk worden rechten steeds meer voorwaardelijk. Sommige procedures blijven ondoorzichtig. Of er is een administratieve rompslomp nodig om te krijgen waar je recht op hebt. Veel mensen moeten overleven met een inkomen onder de armoedegrens, dat hen niet toelaat om menswaardig te leven.

“Vroeger had ik geen vriendinnen, niks. Hier heb ik veel mensen leren kennen. Ik leerde hier met de computer werken. Ik kwam naar Koffie & formulieren wanneer ik een brief niet begreep of een afspraak moest maken. Ik oefende hier mijn Nederlands. En intussen werk ik als poetsvrouw in een ziekenhuis.”
Khadija, bezoekster van SAAMO Borgerbaan

Van dagelijkse praktijk tot beleidswerk

Hoe kunnen we er voor zorgen dat de gaten in het net van de sociale bescherming kleiner worden? Dat is de vraag die SAAMO zich stelt vanuit het dagelijks werk vanuit de vijf Antwerpse buurtwerken van SAAMO en het vindplaatsgericht werken in Antwerpen-Noord, Borgerhout, Deurne en de wijk Kiel. Het is een mix van veel dagelijkse contacten, modelontwikkeling en beleidswerk.

Vinger aan de pols

Wie brieven niet begrijpt en er nergens mee terecht kan, kan terecht bij medewerkers en vrijwilligers in de buurtwerken. De buurtwerken zetten in op vindplaatsgericht werken, een warm onthaal, leren (in samenwerking met Ligo Antwerpen) en samen inzicht krijgen in wat sociale bescherming is, hoe ze werkt en wat we samen belangrijk vinden. Door nabijheid en een informele aanpak wil SAAMO die mensen bereiken die nog niet kunnen rekenen op de ondersteuning van een dienst of een maatschappelijk werker. Het is nooit de bedoeling dat andere sociale organisaties doorverwijzen naar een buurtwerk voor dienst- en hulpverlening. Voor een koffie, een babbel of vrijwilligerswerk zijn mensen altijd meer dan welkom.

Ontwikkelen van modellen

Om de vragen die leven op te vangen ontwikkelt SAAMO modellen die de toegang tot hulp- en dienstverlening verbeteren.

• De Budgetgidsen is een buddywerking waarbij het samen verkennen en in orde brengen van rechten centraal staat.
• Samen met CAW Antwerpen ontwikkelen we ook Koffie & formulieren, waar vrijwilligers administratieve ondersteuning bieden tijdens de openingsuren van het buurtwerk, waar ook ontmoeting en gezellige activiteiten mogelijk zijn.
• We werken technieken uit om op pleinen en in organisaties mensen te sensibiliseren rond hun rechten en zo een brug te slaan naar bestaande hulp- en dienstverlening.

SAAMO ontwikkelt deze modellen om er uit te leren wat goede aanpakken zijn om onderbescherming te voorkomen. SAAMO wil die ervaring delen met andere organisaties en diensten, zodat ook zij stappen kunnen zetten om onderbescherming te voorkomen.

Beleidswerk

Met het project zet SAAMO in op een sterk beleid rond sociale bescherming dat armoede en sociale uitsluiting sterker tegengaat. SAAMO vertrekt hierbij vanuit het proactief kader van SAM vzw. Thema’s die nu op de agenda staan zijn de toegankelijkheid van de federale dienst voor Belastingen en de hervorming van de wetgeving rond de Vlaamse sociale bescherming.

Het belang van vrijwilligers

SAAMO doet dit niet alleen. De vrijwilligers zijn vaak de brugfiguur tussen mensen in een kwetsbare positie en de werking. Vrijwilligers worden meegenomen in een visie en aanpak rond versterkend werken en rond wat armoede met mensen doet. Zo kunnen ook zij hun draagkracht inzetten naar mensen in onderbescherming en bouwen we aan solidariteit. Maar ook bij de uitrol van de modellen bij andere diensten en bij het beleidswerk zijn zij betrokken.

“Na mijn arbeidsongeval zat ik bijna drie jaar thuis. Ik wou wel terug actief zijn maar ik twijfelde over wat ik wilde. Door de begeleiding van GTB/VDAB en gesprekken met het Steunpunt Vrijwilligerswerk in Atlas kwam ik als vrijwilliger terecht bij Koffie & formulieren in SAAMO Borgerbaan. Toen ik startte was ik onzeker en twijfelend. Ik besefte dat ik veel moest leren waaronder: diensten, organisatie en aanpak. Maar door de coaching, ondersteuning en begeleiding van de werkers van CAW, SAAMO en de andere vrijwilligers ben ik gegroeid tot wie ik nu ben. Ik voel mij sterk om naar diensten te stappen of hen te bellen en mijn rechten of die van anderen te vragen, en soms zelfs te eisen. Altijd met respect, ik werd niet weggestuurd.”
Aziza, voormalig vrijwilligster Koffie & formulieren in SAAMO Borgerbaan

Vorming en infomomenten 

Via vorming, infomomenten en gespreksmomenten brengt SAAMO kennis en vaardigheden bij die in verband staan met hulp- en dienstverlening of met rechten rond sociale bescherming. Maar ze zetten ook in, op inzicht in de problematiek rond sociale bescherming. SAAMO werkt hierrond vaak samen met Ligo Antwerpen en Budget In Zicht. Samen met Ligo organiseren ze de vorming ‘Papieren en formulieren’. Hoe vul ik een formulier in? Hoe begrijp ik een factuur? Wat moet ik doen met mijn post? Hoe kan ik mijn papieren ordenen? Dit en nog veel meer leren bewoners in groep. Deelnemers ontmoeten anderen die met dezelfde vragen zitten, wisselen tips en ervaringen uit en leren zo ook van elkaar. Deze vorming gaat door in de buurtwerken.  

Op weg naar oplossingen 

Door de vragen en verhalen die via Koffie & formulieren, De Budgetgidsen en vindplaatsgericht werken binnenkomen, brengt het project drempels in kaart. Ze gaan hierover in gesprek met het beleid en actoren. Maar ze pakken in elke wijk samen met buurtbewoners, vrijwilligers en lokale organisaties jaarlijks één drempel concreet aan. Ze gaan hierover in gesprek met diensten, kaarten de moeilijkheden aan, formuleren mee verbetervoorstellen en ondersteunen de uitwerking van het gekozen voorstel.

• Zo werken ze in 2021 op het Kiel aan een dossier rond de toegankelijkheid van banken om klacht neer te leggen bij de federale ombudsdienst van Banken. 
• In 2021 werkten ze in samenwerking met Welzijnsschakels, OKRA, CAW en anderen aan een dossier rond de Federale Belastingsdienst.
• Ze werken ook mee aan een zaak rond de Vlaamse sociale Bescherming.
  

Zin om mee te helpen of meer te weten? 

• Voor meer informatie over het project Sociale Bescherming neem je contact op met Leen Van den Bulck. 
• We zoeken steeds nieuwe vrijwilligers voor Koffie en Formulieren, De Budgetgidsen, rechtensensibilisering of voor onze nieuwsbrief. Heb je zin in vrijwilligerswerk?