Wat is het?
In Brussel leven er zo’n 70.000 mensen zonder wettig verblijf in bijzonder moeilijke omstandigheden. Het is een vaak miskende realiteit; een hele bevolkingsgroep die aan de rand van de samenleving overleeft, uitgesloten van fundamentele rechten en sociale bescherming. Een groot deel van deze groep belandt op de informele arbeidsmarkt, waar ze vaak geconfronteerd wordt met uitbuiting.
Tegelijk zien we dat heel wat mensen zonder wettig verblijf ook zeer initiatief nemend en creatief zijn in het vinden van manieren om in hun levensonderhoud te voorzien, grotendeels uit noodzaak en gebrek aan alternatieven. Ondernemerschapsondersteuning als alternatief om een fatsoenlijk inkomen te genereren onder humane arbeidsomstandigheden is dan ook een interessante piste om mee te experimenteren binnen het opbouwwerk, en kan een effectieve manier zijn om duurzame en autonome jobs te creëren voor mensen zonder wettig verblijf, en tegelijkertijd bij te dragen aan de lokale economische ontwikkeling.
Het project
Het project “Ondernemerschap voor mensen zonder wettig verblijf” richt zich dan ook op het creëren van de juiste context en voorwaarden voor deze doelgroep (en meer specifiek voor vrouwen en jongvolwassenen zonder papieren) om een inkomen te genereren via het opzetten en uitbouwen van economische activiteiten, waardoor zij niet meer (uitsluitend) afhankelijk zijn van de informele arbeidsmarkt en de uitbuiting die daarmee vaak gepaard gaat. Een piste dus om waardig te werken en leven, óók zonder wettig verblijf.
Het basisaanbod van het project bestaat uit een opleidings- en coachingstraject rond ondernemerschap in samenwerking met externe partners, alsook een intensieve individuele mentoring & begeleiding door opbouwwerkers. De inkomen genererende activiteiten in ontwikkeling krijgen een plaats in een collectieve werkplek in Schaarbeek waar samenwerking en uitwisseling centraal staan, en het project zoekt ook actief de verbinding met de buurt door samen te werken met lokale organisaties en het oprichten van een solidaire burengroep.
Daarnaast wil het project zo veel mogelijk juridische en financiële ondersteuning bieden, door het opzetten van een zakelijke structuur waarbinnen de activiteiten kunnen opereren en die de belangrijkste risico’s wegneemt of vermindert, en te zoeken naar financieringsbronnen. Qua beleidswerk richten we ons voornamelijk op het lokale niveau, waarbij we in eerste instantie streven naar het bekomen van een gedoogzone voor de gemeenschappelijke werkplek, zodat controle op verblijfspapieren of werkvergunningen vermeden wordt. Dit alles met het oog op het uitbouwen van een duurzame ondernemersHUB waar vrouwen en jongvolwassenen zonder papieren hun talenten kunnen inzetten, hun arbeidsomstandigheden én toekomst zelf mee kunnen bepalen, en die gesteund wordt door een lokaal solidariteitsnetwerk van buurtbewoners.
De ondernemershub
Met het project creëren we op dit moment onze uitvalsbasis en ontmoetingsplek in Schaarbeek, samen met een kleine groep vrouwen zonder wettig verblijf. Deze veilige, toegankelijke en collectieve werkplek speelt een centrale rol, als projectruimte waar elke activiteit zijn plaats heeft, maar ook als omgeving waarbinnen de deelnemers zichzelf kunnen ontplooien, omringd en aangemoedigd door elkaar, de opbouwwerkers, buren en partners; binnen de HUB kunnen zij hun ondernemingsprojecten op eigen tempo en voorwaarden uitrollen en ontwikkelen.
Het ontwerp voor de inrichting van de HUB werd binnen een participatief traject in samenwerking met studenten architectuur uitgetekend; een collectief traject richt zich op kruisbestuiving tussen de projecten, op het uitwisselen van talenten en vaardigheden en een collectief beheer van de HUB. Daarnaast is openheid naar de wijk en het creëren van banden met de buurt essentieel. We zien de HUB dan ook als ontmoetingsplek die opengesteld wordt naar haar buren, om wederzijds begrip en solidariteit te creëren.
Zo werken we richting een reproduceerbaar model van een ondernemers HUB voor mensen zonder wettig verblijf, met een gedegen juridische structuur, een in- en uitstroom van startende ondernemers, aangepaste infosessies en opleidingen, een aanbod van coaching en begeleiding op maat, en een actief solidair burennetwerk.
Adres: Eugène Demolderlaan 35, 1030 Schaarbeek
Openingsuren: vanaf september 2025
Voor wie: vrouwen zonder wettig verblijf, jongvolwassenen (18-30) zonder wettig verblijf (vanaf januari 2026), buren en sympathisanten.
Projectpartners
Microstart asbl, She Did It vzw, KU Leuven – Faculteit Architectuur, Progress Lawyers Network, Hefboom vzw, LDC Aksent, The City is our Playground asbl, Koning Boudewijnstichting – Fonds Celina Ramos
Audio-docu
Beluister hier de audio-docu over het project Ondernemen als sans-papiers van RITCS-studente Aminata
